ریسک‌های موجود در بازار مالی ایران
در نبود بهینه زیرساخت‌های یادشده در کشور در کنار شیوه ناکارامد مدیریت اقتصادی، بازارهای مالی در ایران مسیر توسعه یافتگی را به خوبی طی نکرده اند و در سایه تحریم‌ها به تدریج از بازارهای جهانی فاصله خود را بیشتر می‌کنند. همین مساله موجب می‌شود ریسک سرمایه‌گذاری در این بازارها چه در مقیاس خرد و چه در بعد کلان بالا رفته و بر موفقیت در بازار مالی سایه بیافکند. علاوه بر این یکی دیگر از خلأ‌های موجود در کشور ما، نبود نهادهای آموزشی و اطلاع‌رسانی در زمینه بازارهای مالی است یعنی داده‌های زیادی در این زمینه‌ها در دسترس نیست. از سوی دیگر مردم هم آگاهی چندانی از این سازوکارها ندارند؛ این در حالیست که لازمه حضور سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی در هر بازاری نیازمند اطلاعات دقیق و شفاف است. در بازارهای مالی ایران انجام مطالعات امکان‌سنجی کاربردی همواره با تنگناها، موانع و محدودیت‌های بسیار همراه بوده که توجه نکردن به این موارد، در بسیاری از موارد نتایج کاربردی مطالعات بازار را به شدت منحرف می‌کند.
اهمیت اطلاع از سازوکار بازارهای مالی و ریسک‌های موجود در آن‌ها برای سرمایه‌گذاران
ریسک و سود همراه همیشگی هم‌اند. هیچ عقل سلیمی به‌دنبال پذیرش ریسک، بدون کسب سود نیست. سود در بازار دارایی درواقع پاداشی است که خریدار و سرمایه‌گذار در ازای قبول ریسک‌های خاص و البته نه هر نوع ریسکی؛ به‌دست می‌آورند. به‌طور کلی برای کسب سود در اقتصاد دو راه بیشتر وجود ندارد: یکی کارآفرینی در سطح بنگاه و بازار محصول و بهره‌مندی از مزایای شبه انحصاری فعالیت ایجاد شده و دیگری تحمل ریسک در جریان خرید یک دارایی ریسکی. کسی که در بازار مالی مثلاً سهام فعالیت می‌کند، کارآفرینی نمی‌کند، پس تنها به این دلیل می‌تواند سود بیشتری ببرد که یا ریسک بیشتری را متحمل شده است یا در ریسک توزیع شده شریک می‌شود. بنگاه به تنهایی، دو راه برای تامین مالی دارد؛ اول ایجاد بدهی از طریق اخذ وام و دیگری انتشار سهام یا اوراق قرضه.
موفقیت در بازار مالی:
عملیات و سازوکار بنگاه ریسک زیادی به همراه دارد. اما وام دهنده در عمل ریسک زیادی متحمل نمی‌شود چون ماهانه اقساط خود را از وام‌گیرنده دریافت می‌کند. بنابراین تمامی ریسک و نااطمینانی عملیات بنگاه به رغم اینکه بخشی از منابع مالی آن از طریق وام تامین شده، به سهامداران منتقل می‌شود و این افراد به این دلیل بازده بیشتری دریافت می‌کنند که ریسک بالاتری را متحمل شده‌اند. اما در کشور ما به دلیل ناکارایی نسبی بازارها، برخی اوقات سرمایه‌گذاران می‌توانند روی موج بازار سوار شده و بدون تحمل ریسک‌های بالا، در مقاطعی پاداش‌های زیادی کسب کنند. البته در مورد روند بلند‌مدت چندان با اطمینان نمی‌توان صحبت کرد. ولی روند بلند‌مدت بازارهای مالی کشور ما به لحاظ بازدهی تقریباً مشابه دیگر بازارها بوده است. یعنی بازده معقول به دلیل تحمل میزان مشخصی از ریسک. بنابراین موفقیت در بازار مالی در گرو بازارهای مالی کارامد و جلوگیری از شکل‌گیری عدم تعادل‌های بزرگ است. بحران بازارهای مالی به عنوان بخشی از این عدم تعادل‌ها، هزینه‌های بزرگی بر فعالان بازارهای مالی و حتی اقتصاد کشور وارد می‌کند، اما توانایی ما در پیش‌بینی زمان‌بندی و ابعاد وقوع آن‌ها محدود است.
نکته طلایی
به طورکلی برای موفقیت در بازارهای مالی، چگونگی مدیریت سرمایه یکی از موضوعاتی است که هر سرمایه‌گذار در بدو ورود و به منظور کسب موفقیت در بازارهای مالی باید آن را آموزش دیده و در معاملات خود استفاده کند. علاوه بر این باید ریسک های این بازارها را بشناسد تا ضمن حفظ ارزش سرمایه‌ی خود، آن‌ها را از شوک‌های منفی حفظ کرده و با کسب درآمد اضافه عملکرد موفقیت آمیزی در بازارهای مالی از خود به جای بگذارد. برای رسیدن به این منظور کسب دانش و آموزش های لازم، مدیریت سرمایه و شناخت رفتار و روانشناسی بازار سه اصلی هستند که باید به آن‌ها توجه کرد. هر فردی باید بداند که موفقیت در بازارهای مالی نیازمند سال‌ها آموزش و تمرین و تمرکز بر روانشناسی فردی و دانش تحلیل است. چند نکته بنیادین برای موفقیت در بازارهای مالی را با هم مرور می‌کنیم.
۱) آموزش ببینیم
سرمایه‌گذار پیش از ورود به هر بازاری و به ویژه ورود به بازار سرمایه ابتدا باید آموزش‌های لازم را از سوی مراکز آموزشی معتبر و مشاوران کارآزموده دریافت کند. تنها به این شکل است که فعالیت در بازارهای مالی از فعالیتی پر ریسک به فعالیتی تقریبا قابل پیش‌بینی و تحلیل پذیر تبدیل می‌شود. سرمایه‌گذار طی آموزش‌هایی که دریافت می‌کند در می‌یابد که تمرکز خود را بر روی حفظ سرمایه یعنی بقا قرار دهد (به ویژه در زمان‌هایی که سرمایه‌گذار به دنبال نوسان‌گیری از بازار است) و در مرحله بعدی به کسب سود از بازار فکر کند. این در حالیست که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای سودآوری را در الویت قرار می دهند و به همین دلیل شکست می‌خورند اما مبادله‌گران حرفه‌ای با تمرکز بر کم کردن زیان، سرمایه خود را افزایش می‌دهند. در بازارهایی مانند فارکس و یا بازار آتی سکه که سرمایه‌گذار قادر است با چند برابر سرمایه خود معامله کند، حساست موضوع به مراتب بیشتر است. بنابراین دریافت آموزش و تجهیز به تخصص لازم موجب می‌شود که سرمایه‌گذار برای موفقیت در یک بازار مالی درگیر هیجان معاملات نشده و سعی بر انجام معاملات منظم و منطقی داشته باشد.
۲) آرامش و پذیرش مسئولیت هر معامله
عملکرد احساسی در بازار اغلب موجب شکست سرمایه‌گذاران می‌شود. علاوه برآن ترس و طمع بزرگترین زیان‌ها را متوجه سرمایه سرمایه‌گذاران می‌کند. سرمایه‌گذار حرفه‌ای به پشتوانه دانش خود وارد بازار می‌شود و با آرامش، موفقیت در بازار مالی که انتخاب کرده را محتمل تر می‌کند. این مساله برای سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی ایران به دلیل ریسک‌هایی که پیشتر برشمردیم بسیار مهم است.